ESKİŞEHİR SANAYİ ODASI KORONAVİRÜSÜN İŞ DÜNYASINA ETKİLERİ VE HIZLI ÖNLEM ÖNERİLERİ
Dünya Ticaretinde Durum ve Bazı Ülkelerde Alınan Tedbirler
Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgını, dünya ekonomilerini sarsmaya devam etmektedir. Uluslararası araştırma kuruluşlarının tahminlerine göre, koronavirüsün küresel çapta mal ve hizmet ticaretinde yaşatacağı kayıp çeyreklik bazda 320 milyar dolara ulaşabilir.
Uluslararası Deniz Ticaret Odası tahminine göre ise salgın nedeniyle küresel ticarette kullanılan konteynır sayısında 350 binden fazla azalma olmuştur. Avrupa Komisyonu da, son dört haftada Çin’den yola çıkan konteynır gemilerinde yüzde 49 düşüş yaşandığını açıklamıştır.
Koronavirüsün resesyona neden olabileceğini tahmin eden Avrupa Komisyonu’nun 37 milyar Euroluk bir fonu zor durumda bulunan şirketlere aktarmak istediği bildirilmiştir. Tüm dünyadan virüsün iş dünyasına olan olumsuz etkilerini azaltmak için önlem paketleri peş peşe açıklanmaktadır. Avusturya’da hükümetin 4-6 milyar Euro arası bir ekonomik yardım paketi planladığını bildirilmiştir. İsveç ve Norveç de virüse karşı ekonomik önlemler alacaklarını, Nisan ve Mayıs aylarındaki bütün hastalık izinlerini ödeyeceklerini açıklamışlardır. Ayrıca şirketlerin maliyetlerini karşılamak için kısa dönemli işten çıkarma düzenlemeleri değiştirilmiştir. Firmaların sosyal güvenlik ve vergi ödemelerini ertelemelerine olanak tanınmıştır. Bu paketin 31 milyar dolar maliyetinde olması beklenmektedir.
Norveç’te de hükümet 9,8 milyar dolar bir paket açıklamıştır. İşten çıkarılanlara 20 gün maaş ödenmesi ve gelirini kaybeden serbest meslek sahiplerine ise 17 gün sonra devlet desteği alabilme imkânı getirilmiştir. Bu kişilerin son 3 yıldaki kazancının yüzde 80’inin devlet tarafından karşılanması söz konusu olacaktır. Şirketlere vergi ödemelerini öteleme imkânı tanınmıştır.
Rusya, ekonomiyi koronavirüs salgınının etkilerinden korumak için 4,1 milyar dolar büyüklüğünde fon kuracağını açıklamıştır. Malezya'da hükümet virüsün ekonomiye etkisini azaltmak için 235 milyon dolar tutarında bir fon paketi ilan etmiştir. Bu fon ücretsiz izin almak zorunda kalan işçileri desteklemek, elektrik ücretlerinde indirim yapmak, kamu finansal yardım paketlerini fonlamak için kullanılacaktır. Malezya hükümeti geçen ay da şirketleri desteklemek için vergi ötelemelerinin de dâhil olduğu 4,7 milyar dolar değerinde bir paket açıklamıştır.
Koronavirüsün ekonomiye olan etkilerine karşı bir an önce önlem almak gerekmektedir. Birçok ülke ile ticaretin yapılamaması veya kısıtlanması ile birlikte üretime ara verilmesi, dolayısıyla işsizliğin artması muhtemel doğacak sıkıntıların başındadır. Ayrıca insanların sokağa çıkmaktan endişe etmeleriyle birlikte ticaretin azalması, eğlence mekanlarının kapatılması, alış-verişin düşmesi ile küçük esnafın ekonomik sıkıntıya girmesi, turizm gelirlerinin ciddi oranda daralması muhtemel riskler arasındadır. Özellikle küçük ve orta ölçekli firmalara koronavirüs yavaş yavaş etkisini göstermeye başlamıştır. KOBİ’ler vergi ve BAĞ-KUR prim borçlarını ne yazık ki ödeyemez hale gelmişlerdir. Alınan sağlık tedbirlerinin yanında ekonomik önlemlerin de biran önce açıklanması gerekmektedir.
Türkiye’de Durum ve Alınması Gereken Önlemler
Türkiye'de önce İran ve Irak sınırının kapatılması, ardından toplam 20 ülkeye uçuş yasağı getirilmesi ve en büyük ihracat pazarı olan AB ülkeleri ile tedarik zincirinde yaşanan sıkıntılar, salgının dış ticaretteki etkilerini her geçen gün artırmaktadır.
Türkiye'den KKTC'ye gidişler kapanmış durumdadır. Avusturya, Almanya, Hollanda, Belçika, İspanya, Fransa, Norveç, Danimarka, İsveç, İtalya, Çin, İran, Irak, G. Kore, Japonya, Singapur, Hong-Kong, Tayland ülkelerinden gelen yabancı sürücülerin ülkeye girişine 14 gün süreyle izin verilmemektedir. Tüm Avrupa'dan ve Çin, İran, Irak, G. Kore, Japonya, Singapur, Hong-Kong, Tayland ülkelerinden gelen tüm Türk sürücüler ülkede 14 gün kendi evinde karantina altında kalmak zorundadır.
Bununla birlikte ülke içinde temel ihtiyaç ürünleri satan yerler dışındaki pek çok ticari işletme kapatılırken üretim sahalarındaki faaliyetler ise virüsün yaygınlaşacağı endişesine rağmen sürdürülmeye çalışılmaktadır. Enflasyon ve işsizlik nedeniyle kırılgan olan Türkiye ekonomisinde koronavirüsün yaratacağı tahribatın boyutu ise her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle iş dünyasının acil bir önlem paketi beklentisi devam etmektedir.
Önümüzde böyle bir tablo mevcutken, hükümetimizin bu hafta açıklaması beklenen ekonomik tedbir paketinde yer alması gerektiğini düşündüğümüz ana maddeler aşağıdaki gibidir.
1. Kamuya olan borçların dondurulması
Türkiye’de Üretim ve İmalat Sanayisine baktığımızda, koronavirüsün kısa ve orta vadedeki sonuçlarından olabilecek olası yüksek enflasyon ve buna bağlı olarak gelişecek ekonomik daralma ve kitlesel işten çıkarmalar, sektörün gidişatı açısından endişe vericidir. Şirketlerin önünü görebilmesi için hem kamu hem de özel sektör içerisinde yer alan borç ve sorumluluklarının bir süre dondurulmasının (sgk borcu, vergi prim borcu vs.) gerektiği düşünülmektedir. Bununla birlikte kredi imkânlarının artırılması, kriz döneminde bankaların düzenleyici ve denetleyici çalışmalarının esnetilmesi, salgının etkilediği sektörlerde gerekli finans kaynaklarının ilgili sektörlere ulaştırılması gerekmektedir.
Devlet ya da Bankalar Birliği bu noktada devreye girerek virüsten etkilenen şirketlerin kredi borçlarına 6 ay ya da 1 yıl ödeme ertelemesi kararı almalıdır. Virüsten etkilenen KOBİ’lere devlet bankalarından düşük faizli, uzun vadeli, 6 ay sonra geri ödemelerin başlayacağı krediler sağlanmalıdır.
2. Kredi Garanti Fonu devreye sokulmalı
Salgından en çok etkilenen sektörlere baktığımızda karşımıza üretim sanayisi çıkmaktadır. Alınacak tedbirler sadece ticaret ve turizm alanında yoğunlaşmamalı, sanayi sektörleri ile tüm ihracatçılar da aynı oranda ve hızla desteklemelidir. Bu dönemde şirketler için Kredi Garanti Fonu (KGF) desteği acil ihtiyaç haline dönüşmüştür. KGF’nin hızlı bir şekilde devreye sokulması gerekmektedir. Bununla birlikte özellikle bankacılık alanında, daha önce yapılandırılmış olan kredilerin faiz oranları güncel faize göre revize edilmelidir. Döviz kurlarındaki dalgalanmalar sebebiyle teminat sıkıntısı yaşayan şirketlerin sorunlarına çözüm bulunması noktasında bankalar sorumluluk almalıdır.
3. Vergi ve prim desteği
Yurtiçi ticarette ve alışverişte yaşanmaya başlayan durgunluk, en çok perakende sektörünü, özellikle de hazır giyim ve gıda sektörlerini etkilemektedir. Bu bağlamda üretime, ihracata ve perakende alanlarına ayrı ayrı destekler açıklanması gerekmektedir. Özellikle bu dönemde şirketlere vergi ve prim ertelemesi ya da affı getirilmesi beklenmektedir.
4. Eximbank kredilerinde vadeler uzatılmalı
Türkiye’de özellikle ithalata bağımlı sektörlerde salgın nedeniyle ciddi sıkıntılar baş göstermiştir. Sözleşmeye bağlanmış birçok teslimat şu anda gerçekleştirilememektedir. Hem ithalat hem ihracat tarafında dış ticaret sekteye uğramıştır. İhracat yapamayan Türk şirketlerinin ödemeleri gereken Eximbank taahhütleri bulunmaktadır. Bu borçların vadelerinin uzatılması gerekmektedir. Eximbank tarafından talep edilen teminat mektupları KGF üzerinden verilmelidir. Teminat mektuplarında yer alan tutarların en az 2 katı kadar Exim Bank kredisi verilmesi gerekmektedir.
Üretimi gerçekleşmiş, ancak virüs sebebi ile sınır kapıları kapalı olan ülkelere yapılacak ihracatta sorun yaşayan ihracatçıların, üretim yapılan malın bedeli kadar Exim Bank tarafından fonlanması gerekmektedir.
5. Hükümet ile iş dünyası birlikte hareket etmeli
Bu süreçte atılması gereken en önemli adım hükümet ve iş dünyasının ortak hareket etmesidir. Alınacak kararlarda iş dünyasını en çok etkileyen sorunlar dikkate alınmalı ve kayıpların azaltılması adına salgın süresi boyunca tedbirler alınmalıdır. Bu noktada, süreçten en çok etkilenen sektörlere uzun dönemli SGK primi ve vergi tatili getirilmesi beklenmektedir. Korona virüsü nedeniyle özel sektörde ücretsiz izine çıkarılanların ücretlerinin bir kısmı İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödenmelidir.
Bununla birlikte özellikle belediyelerin ve dağıtım şirketlerinin su, elektrik ve gaz faturalarının ödemelerindeki gecikmeler nedeniyle kesme işlemleri durdurulmalı, ödeme yapılmadığı için kesilen su, elektrik ve gaz yeniden bağlanmalıdır. Kurdaki yükselişin önüne geçebilmek adına çeşitli çalışmalar yapılmalıdır. Özellikle ihracat yapan firmalara yönelik sabit kur çalışması planlanmalı, aradaki kur fark devlet tarafından finanse edilmelidir.
6. Organize Sanayi Bölgeleri destek vermeli
Organize Sanayi Bölgelerinde arsa, parsel, elektrik, su, doğalgaz ve diğer benzer ödemelerinin vade farksız belirli bir süre ertelenmesi gerekmektedir.
Kamuoyuna arz ederiz.
Saygılarımızla.
Eskişehir Sanayi Odası
Yönetim Kurulu